عوارض ماستکتومی بخش مهمی از فرایند درمان سرطان پستان بوده که تاثیرات آن فراتر از جنبه های فیزیکی بر وضعیت روحی و کیفیت زندگی فرد نیز اثرگذار می باشد. این عوارض بلافاصله پس از جراحی بروز پیدا می کنند یا در طول زمان به شکل بلند مدت ظاهر می شوند. اما آیا همه بیماران دچار این عوارض می شوند؟ چه عواملی در بروز یا شدت آنها نقش دارند؟ پاسخ به این سوالات به بیمار کمک می کند تا آگاهانه تر مسیر درمان را طی کند و اقدامات لازم برای پیشگیری یا کاهش مشکلات را انجام دهد. در این مقاله قصد داریم به مهمترین عوارض ماستکتومی و روشهای پیشگیری از آن بپردازیم پس با ما همراه باشید.
مهمترین عوارض عمل ماستکتومی
ماستکتومی، جراحی ای برای برداشتن تمام یا بخشی از پستان بوده که معمولا در درمان سرطان سینه انجام می شود. این روش یکی از اقدامات رایج و موثر برای جلوگیری از گسترش سرطان است و در بسیاری از موارد، جان بیمار را نجات می دهد. با این حال مانند هر عمل جراحی دیگری، ماستکتومی نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد که آگاهی از آنها به روند بهبود و مدیریت بهتر کمک می کند. مهمترین عوارض ماستکتومی به شرح زیر است:
لنف ادم (تورم دست یا بازو)
یکی از رایج ترین عوارض ماستکتومی، لنف ادم بوده که به دلیل برداشتن غدد لنفاوی در حین جراحی ایجاد می شود. این وضعیت باعث تجمع مایع لنفاوی در بازو یا دست شده و به شکل تورم ظاهر می شود. لنف ادم ممکن است دردناک باشد و حرکت دست را محدود کند. اگر این تورم برطرف نشد یا تشدید شد، لازم است فورا با پزشک مشورت کنید. استفاده از فیزیوتراپی، پوشیدن آستین فشاری و انجام تمرینات خاص از جمله روش های مدیریت لنف ادم هستند.
آمبولی (لخته شدن خون)
بعد از جراحی ماستکتومی، احتمال تشکیل لخته خون در پاها یا حتی ریه ها وجود دارد. این مسئله به ویژه در روزهای ابتدایی بعد از عمل خطرناک است و باعث درد، تورم پا، تنگی نفس یا درد قفسه سینه می شود. برای پیشگیری از آمبولی، استفاده از جوراب های ضد آمبولی (TEDS)، حرکت زودهنگام پس از عمل و مصرف داروهای رقیق کننده خون تجویز می شود.
عفونت زخم
عفونت در محل جراحی یکی دیگر از مهمترین عوارض ماستکتومی است. علائم این مشکل شامل قرمزی، گرما، تورم، درد در محل زخم و ترشح غیرطبیعی از زخم است. همچنین تب بالا یا لرز نشانه ای از عفونت سیستمیک می باشد. لازم به ذکر است معمولا برای درمان این عارضه آنتی بیوتیک تجویز می شود و در موارد شدید ممکن است نیاز به بستری باشد. رعایت بهداشت محل زخم و پیگیری منظم با پزشک، نقش مهمی در جلوگیری از این عارضه دارد.
سروما (تجمع مایع زیر پوست)
بعد از برداشتن پستان، در برخی بیماران مایع شفاف در ناحیه زیر بغل یا اطراف محل زخم جمع می شود که به آن سروما می گویند. این مایع باعث ناراحتی، تورم و در مواردی عفونت می شود. در بسیاری از موارد، سروما به طور طبیعی جذب می شود اما اگر دردناک یا حجیم باشد، پزشک باید آن را با سوزن تخلیه کند. مراقبت درست از زخم و تحرک متعادل در روزهای بعد از عمل، احتمال بروز سروما را کاهش می دهد.
هماتوم (تجمع خون در محل عمل)
هماتوم زمانی رخ می دهد که خون در ناحیه اطراف زخم جمع می شود. این حالت باعث تورم، سفتی و درد در ناحیه عمل شده می شود. در موارد خفیف، هماتوم به مرور جذب می شود ولی در موارد شدید، ممکن است نیاز به تخلیه با سوزن یا حتی جراحی مجدد داشته باشد. لازم به ذکر است اطلاع رسانی سریع به پزشک در صورت مشاهده تورم یا درد غیرطبیعی بسیار ضروری است.
درد و بی حسی عصبی
احساس بی حسی، سوزش یا درد تیر کشنده در ناحیه زیر بغل، سینه، شانه یا بازو پس از ماستکتومی امری شایع است. این وضعیت به دلیل آسیب دیدگی اعصاب در حین جراحی رخ می دهد. بازسازی اعصاب ممکن است چندین ماه طول بکشد. در این مدت، پزشک با تجویز داروهای ضد درد عصبی به تسکین علائم کمک می کند. ماساژ ملایم و تمرینات فیزیوتراپی نیز در بهبود این وضعیت موثر هستند.
بیشتر بخوانید: درد بعد از پروتز سینه
محدودیت حرکتی شانه
سفتی، درد و کاهش دامنه حرکتی شانه یکی دیگر از عوارض ماستکتومی است که به ویژه زمانی که غدد لنفاوی برداشته شده باشند، بیشتر دیده می شود. بهتر است بدانید این مشکل انجام فعالیت های روزمره را دشوار می کند. انجام تمرینات منظم فیزیوتراپی و حرکات کششی به بهبود دامنه حرکتی کمک شایانی می کند.
اسکار و باندینگ زیر بغل (سندرم بند ناف)
بعد از جراحی اسکارهایی به شکل نوارهای سفت زیر پوست به ویژه در زیر بغل ایجاد می شود. این حالت به نام باندینگ یا سندرم بند ناف شناخته می شود و دامنه حرکتی دست را کاهش داده و درد ایجاد می کند. ماساژ ملایم، تمرینات کششی خاص و استفاده از فیزیوتراپی کمک می کند تا این بافت سفت شده به مرور نرم شود و حرکت راحت تر شود.
احساس خستگی و ضعف عمومی
بهتر است بدانید خستگی یکی از شایع ترین عوارض ماستکتومی است. این خستگی نتیجه بیهوشی، کاهش فعالیت، خونریزی یا تاثیرات روانی ناشی از عمل می باشد. برخی افراد تا هفته ها یا ماه ها بعد از جراحی این ضعف را احساس می کنند. فعالیت تدریجی، خواب کافی، تغذیه مناسب و برنامه ریزی با فیزیوتراپیست به بازگشت انرژی و قدرت بدنی کمک می کند.
بی حسی محل عمل و سفتی پوست
در روزهای بعد از ماستکتومی، ممکن است ناحیه جراحی شده بی حس یا سفت شود. البته لازم به ذکر است این وضعیت طبیعی است و ناشی از آسیب به اعصاب و تغییرات بافتی در حین جراحی است. در بسیاری از بیماران، حس به مرور زمان بازمی گردد اما ممکن است این روند ماه ها به طول بینجامد. در صورت تداوم ناراحتی یا احساس آزاردهنده، پزشک راهکارهایی برای تسکین علائم ارائه می دهد.
بیشتر بخوانید: رابطه پروتز سینه و سرطان چیست؟
عدم تعادل در وزن بدن و وضعیت بدنی
اگر فقط یک پستان برداشته شود، برخی بیماران دچار عدم تقارن یا تعادل در حالت ایستادن و حرکت می شوند. این موضوع ممکن است موجب درد در شانه، کمر یا گردن شود. البته لازم به ذکر است استفاده از پروتز پستان یا بازسازی پستان این مشکل را کاهش می دهد. در موارد خاص، فیزیوتراپی برای اصلاح وضعیت بدنی و جلوگیری از مشکلات ستون فقرات توصیه می شود.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، ماستکتومی یکی از مهمترین و موثرترین روشهای درمانی برای سرطان سینه به شمار می رود. با این حال این روش مانند هر عمل جراحی دیگری، ممکن است با عوارض و پیامدهایی همراه باشد. اگرچه بسیاری از بیماران بدون مشکل خاصی این جراحی را پشت سر می گذارند اما برخی عوارض همچون عفونت زخم، لنف ادم، هماتوم، سروما، درد یا بی حسی عصبی، محدودیت حرکتی شانه، اسکار، احساس ضعف و خستگی،و در مواردی نادر عدم تعادل وزنی ممکن است تجربه شوند. این عوارض قابل کنترل و درمان هستند و با مراقبت صحیح، پیگیری منظم و همکاری نزدیک با تیم درمان، میتوان از شدت یا طول مدت آنها کاست.